Itsarnisarsiorneq pillugu

Itsarnisarsiornermi itsarnitsat tigussaasut tigussaanngitsullu atorlugit inuit qangarsuaaniilli oqaluttuarisaanerat nassuiaasersorneqartarpoq. Itsarnisarsiornermi piffissap ingerlanerani inunnut inuunermi atugassarititaasut, pinngortitami pissutsinut allanngorartunut naleqqussartarnerat, inuuniutaat, inuiaqatigiinni inuunerat, eqqumiitsuliorneq upperisarsiornerlu aamma misissorneqartarput. Naatsumik oqaatigalugu itsarnisarsiornermi qanga inuit inuuneranni suugaluartut tamarmik paasiniarneqartarput.

Itsarnisarsiortut paasisaasa takutippaat Thule-kulturi, Dorset-kulturi aamma Saqqaq-kulturi tamarmik Kalaallit Nunaannut nunasinerminni qimminik nassataqarsimasut. Kisianni Tatiana Feuerbornip, qimuttut timaata sannaanik (DNA-vinik) misissuisartup takutippaa, qimmit DNA-vi ukiuni 4.500-ni ataqatigiittut, taamaattumillu kalaallit qimmiat nunarsuarmi qimmini raceni pisoqaanersanut ilaasoq.

Tamatumalu peqatigisaanik Tatianap misissuinerata takutippaa Thule-kulturimi qimmit Amerikap avannaani qimminit siullernit genetikkikkut allatigut assigiinngissuteqarsimasut. Inuit ingerlaartarnerannut piniarnermilu angusaqarluartarnissaannut, taamaalillutillu issittumi inuiaqatigiit uummaannarnissaannut immikkut perorsagaasimapput pingaaruteqarluinnarsimallutillu.

Kisianni qimussiniit imaluunniit qimmit saarngiinit itsarnisarsiornermi nassaat, qimmit qimuttutut siornatigut atorneqartarsimanerannut uppernarsaatissatut naammanngillat. Qimminik qimuttoqarsimanermut kulturi nassuiaasersussagaanni, pissutsit pingasut akornanni ataqatigiinnerup takussutissaanik nassaarnissaq pisariaqarpoq: qimmit, qamutit atortullu. Qimmit allanut atorneqarsimasinnaapput, taamaattumillu nassaarineqarsimasut ataasiakkaat paasiniarneranni eqqarsarluarneq pisariaqarpoq.

Taamaattumik immikkoortut uku pingasut pillugit tamakkiisumik nalilersuisoqartarpoq:

1. Qamutit – angallassinermi atortut tigussaasut sinneruttut.
2. Qimminut atortut – atortut soorlu anut aqutsinermilu atortut, qimussernermi pituttuinermi qimminullu anulersuinermi toqqaannartumik atortut.
3. Qimmeqarnera aamma qimmip saanikui tigussaasut. Kiisalu soorlu qimmit anai, meqqui, amii imaluunniit DNA-vi.

Qimussimik pisoqaanerpaamik nassaarneq ilisimaneqartoq pillugu uani atuarsinnaavutit.

Ileqqoq malillugu qimmit angallassinermut piniarnermullu taamaallaat iluaqutaasarsimanngillat. Itsarnisarsiornermit paasisat oqaluttuarisaanerannilu allaaserisat takutippaat neqaat nerineqartarsimasoq, amerlanertigut piffissap kaaffiusup nalaani. Itsarnisarsiuut paasisaasa aamma takutippaat qimmit amiinik saarnginillu piujuartitsisumik atuineq. Amii kusanarluinnartuupput oqorlutillu, taamaattumillu atisaliarinissaannut naleqquttuullutik; qarlinnut, annoraanut, aaqqatinut, ilupaarutsinut natsanullu atorneqartarsimapput. Ullumikkut ilaatigut aaqqatinut kalaallisuullu ilaannut atorneqartarput. Takuuk.